TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu, “Mevduat dağılımında Türk lirası güçlenirken, finansal sistemin yurt dışı fonlamaya bağımlılığı azalmaktadır. Bankacılık sektörünün, likidite, kârlılık ve ana para yeterliliği göstergelerindeki pozitif görünüm de güçlenerek devam etmektedir” dedi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), senenin ikinci finansal istikrar raporunu deklare etti. Finansal istikrar raporunun önsözünde açıklamaları yer edinen Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu, bankacılık sektörünün, likidite, kârlılık ve ana para yeterliliği göstergelerindeki pozitif görünümün güçlenerek devam ettiğini beyan etti.
Kavcıoğlu son dönemde alınan tedbirlerin şirket ve hanehalkı bilanço dengelerini güçlendirdiğini, Türk lirası cinsinden varlık ve fonlama talebini artırdığını vurgulayarak, “Ana para piyasalarına katılım yaygınlaşırken, finansal sistemde bankacılık sektörünün yükü hafiflemekte ve finansal derinleşme yardımıyla ana para araçlarının tabana yayılması desteklenmektedir. Güçlenen hanehalkı ve gerçek sektör bilançolarının da desteği yardımıyla, bankacılık başta olmak suretiyle finansal kesimin etken kalitesi de tarihsel olarak en iyi seviyesindedir. Tüm bu gelişmeler, sistemdeki temel risk unsurlarından olan ve kalıcı fiyat istikrarını yakalamamızın önündeki engellerin başlangıcında gelen para ikamesini azaltarak Türk lirasını sistemin asli unsuru yapmayı amaçlayan liralaşma adımlarımız neticesindedir. Hem iç hem de dış dengeleri gözeterek yürüttüğümüz bu süreç, belli bir olgunluğa ulaşmış ve ilk neticelerini vermeye adım atmıştır. Bu adımların kamuoyu tarafınca takip edeni ve daha iyi anlaşılması açısından da raporumuz ehemmiyet arz etmektedir. Raporumuzda liralaşma uygulamaları ve etkilerine ilişkin değerlendirmelerimizi de aktarmaktayız” ifadelerine yer verdi.
Yazısında TCMB’nin fiyat istikrarının sürdürülebilir bir çerçevede sağlanması amacıyla finansal sistemin hem etken hem de eylemsiz tüm kalemleri ile kalıcı şekilde liralaşmasını sağlamayı amaçladığını belirten Kavcıoğlu, “Bu amaç doğrultusunda geliştirdiği politikalar kredi büyümesi, kredi kompozisyonu ve finansal sistemin fonlama yapısını finansal istikrar ve kalıcı fiyat istikrarı ile daha uyumlu hale getirmektedir. KOBİ, ihracat ve yatırım kredilerinin büyümesi ve oranı öteki nitelikteki kredilerden pozitif yönde ayrışmaktadır. Ek olarak, mevduat dağılımında Türk lirası güçlenirken, finansal sistemin yurt dışı fonlamaya bağımlılığı azalmaktadır. Bankacılık sektörünün, likidite, kârlılık ve ana para yeterliliği göstergelerindeki pozitif görünüm de güçlenerek devam etmektedir. Tüm bu gelişmeler, ekonomimizi ve finansal sektörü ihtimaller içinde risklere karşı daha korunaklı hale getirirken, alınan tedbirlerin kararlılıkla uygulanmasının önemini vurgulamaktadır. Böylelikle, yatırım, üretim ve istihdam artışının sürdürülebilir bir halde devamı için uygun siyaset çerçevesi ve aktarım mekanizması sıhhatli bir halde oluşacaktır. Bu çerçevede, finansal istikrara ilişkin güncel durum ve görünüm mevzusunda değerlendirmelerimize yer verdiğimiz Finansal İstikrar Raporumuzun 35’inci sayısının tüm paydaşlarımız için yararlı olmasını umut ederim” cümlelerini kullandı.
GENEL DEĞERLENDİRME
Raporun genel değerlendirmesinde gelişmiş ülkelerde resesyon beklentilerinin artması sebebiyle küresel tutumsal faaliyetin yavaşladığı, ülkelerin tutumsal gelişme ve enflasyon görünümlerindeki farklılıklara bağlı olarak merkez bankalarının para politikası adımlarında ve iletişimlerinde ayrışma gözlendiği belirtilerek, “Gelişmiş ülkelerin uzun vadeli tahvil getirilerindeki oynaklık ve fonlama maliyetlerindeki artış, gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarına ilişkin riskleri canlı tutmaktadır” denildi.
Türkiye’de emsal ülkelere nazaran oldukça düşük olan hanehalkı borçluluğunun, son 10 çeyrek süresince kesintisiz azalmaya devam ettiğinin belirtildiği raporda şu ifadelere yer verildi:
“Finansal riskleri azaltan bu duruma ilave olarak, hanehalkı borçluluğunun büyük seviyede durağan(durgun) gelirli kesime ilişkin olması hanehalkının borç ödeme performansına ilişkin göstergeleri daha da güçlendirmektedir. Hanehalkının finansal varlıklarındaki kuvvetli artış devam ederken, varlık kompozisyonunda TL’nin oranı TCMB’nin liralaşma stratejisinin yansıması sonucu artmaktadır. Hanehalkı varlıklarında TL mevduata dönüşümü teşvik eden uygulamaların da desteğiyle finansal sistemde TL mevduatın oranı artarken, alternatif ürünler ve yurt içi ana para piyasalarında TL lehine gelişen dinamikler YP mevduat tercihini azaltmaktadır. Hanehalkının mevduat dışı finansal varlıklara ilgisinin artması finansal araçların tabana yayılması açısından pozitif bir gelişme olarak değerlendirilmektedir.
Gerçek sektörün finansal varlıkları, yükümlülüklerine nazaran daha kuvvetli artışını sürdürmekte; likidite, kârlılık ve borç ödeme göstergeleri pozitif seyretmektedir. Kur ve emtia fiyatlarındaki gelişmeler ve enflasyonist baskılar, firmaların işletme sermayesi ihtiyacını ve finansal yükümlülüklerini artırmıştır. Şirket varlıkları ise canlı seyreden tutumsal faaliyetle beraber artan ciro ve kârlılıklar ile desteklenmektedir. Gerçek sektör firmaları YP borçlarını azaltmaya devam ederken, kur riski görünümündeki iyileşme sürmektedir. Öteki taraftan, firmaların yurt dışı finansmana erişimi ve dış borç yenileme oranındaki yüksek düzey korunmaktadır. Gerçek sektör firmalarının kârlılığı, kuvvetli seyreden tutumsal etkinlik, ihracat ve yığın tekrardan değerlemelerinin etkisiyle artmaktadır. Firmaların borç ödeme kabiliyetine ve likiditesine yönelik göstergelerdeki iyileşme korunmaktadır. Makroihtiyati düzenlemelerin katkısıyla ihracat ve yatırım oranı daha yüksek olan imalat sektörü firmalarının kredilerden almış olduğu hisse artmaya devam etmektedir.
BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN AKTİF KALİTESİ GÖSTERGELERİ DAHA DA İYİLEŞMEKTEDİR
TL şirket kredileri toplam kredilerde sürükleyici olurken, 2022 yılı Nisan ayı ve sonrasında alınan makroihtiyati tedbirler kredi büyümesindeki ivmelenmeyi sınırlandırmıştır. Firmaların yükselen emtia fiyatlarıyla artan işletme sermayesi ve yığın finansman ihtiyacı TL şirket kredisi talebinin kuvvetli kalmasına niçin olurken, makroihtiyati politikaların katkısıyla KOBİ, ihracat ve yatırım kredilerinin büyümesi ve kredilerdeki oranı pozitif yönde ayrışmaktadır. Bu gelişme gelişme kompozisyonunda sürdürülebilir bileşenlerin payının artmasına, istihdamın kuvvetlenmesine ve yapısal cari açığın azaltılmasına katkı vermektedir. Kredilerin yatırım, ihracat ve potansiyel büyümeyi destekleyecek şekilde tutumsal faaliyetle buluşması büyük ehemmiyet arz etmekte olup, alınan tedbirlerin tesirleri yakından takip edilmektedir. Bireysel kredi büyümesi ise Haziran ayında konut kredileri kredi/kıymet oranına ve gerekseme kredi vadelerine yönelik sıkılaştırıcı önlemlerin katkısıyla ılımlı seyretmektedir. Parasal aktarım mekanizmasının etkinliğini çoğaltmak amacıyla uygulamaya alınan TL ticari kredi faiz oranlarına nazaran menkul kıymet tesis edilmesine yönelik düzenleme sonrasında siyaset faiz oranı ile TL ticari kredi faiz oranı arasındaki makas kapanmaktadır.
Bankacılık sektörünün tarihsel olarak en kuvvetli seviyesine ulaşan etken kalitesi göstergeleri daha da iyileşmektedir. Nominal kredi büyümesinin yanı sıra TGA ilavelerindeki ılımlı seyrin katkısıyla TGA oranındaki azalış eğilimi devam etmekte olup, söz mevzusu iyileşme kredi türlerinin geneline yaygın olarak görülmektedir. Bireysel ve şirket TGA tahsilatlarının TGA bakiyesine oranı geçmiş dönem averajının üzerindedir. Yakın izlemedeki kredi oranındaki iyileşme devam etmektedir. Yakın izlemedeki kredilerin mühim bir kısmının gecikmesi olmayan kredilerden oluşması ve bankaların ihtiyatlılık gereği salgın döneminden itibaren tüm kredi sınıfları için yüksek oranlarda karşılık ayırmaları etken kalitesine ilişkin riskleri sınırlamaktadır.
Bankacılık sektörünün YP dış borcu azalmaya devam ederken kuvvetli YP likidite tamponlarının korunması likidite şoklarına karşı bankaların dayanıklılığını artırmaktadır. Küresel finansal koşullardaki sıkılaşma ve jeopolitik riskler sebebiyle dış borç maliyetleri yükseltmiş olmakla birlikte, bankalar kuvvetli bir borç geri ödeme ve yenileme performansı sergilemiştir. Azalan dış borca rağmen bankalar, döviz likiditelerini yüksek düzeyde tutmaktadır. Bu durum ihtimaller içinde şoklara karşı sistemin direncini kuvvetli kılmaktadır. Bilançolardaki liralaşma ile TL mevduatta gerçekleşen kuvvetli gelişme genel likidite görünümünü desteklerken, TL kredi büyümesi TL mevduat büyümesinin peşinde seyretmektedir.
Bankaların faiz riski sınırı olan düzeyde olup, bilanço yapıları faiz şoklarını yönetebilecek yüksek kapasiteye haizdir. Bankaların TL aktiflerinin averaj vadesi bankaların durağan(durgun) faizli uzun vadeli menkul kıymetlere yönelmesi ile son aylarda bir miktar yukarı yönlü hareketlenmiştir. Bankaların değişken faizli kredi artışı sürerken, değişken faizli TL menkul kıymetlerin bilançodaki oranı son Rapor döneminde azalış göstermiştir. Kredilere ve mevduata ilişkin devreye alınan menkul kıymet düzenlemelerinin bilançoya tesiri sınırlıdır. Bankalar ağırlıklı olarak uzun YP pozisyona haiz iken, uzun pozisyon fazlası taşıyan bankaların sayısı artmakta ve etken büyüklüğü payları yüksek seyretmektedir.
Bankacılık sektörünün sektör geneline yaygın kuvvetli kârlılık performansı ana para yeterliliğini desteklemektedir. Sektörün kuvvetli kârlılık performansında, kredi mevduat faiz marjı, TÜFE’ye endeksli menkul kıymet getirileri ile kredi büyümesinden gelen hacim tesiri belirleyici olmuştur. Etken kalitesi görünümünün pozitif seyretmesi kârlılığı desteklerken, bankaların ihtiyatlılık gereği özgür karşılıklarını artırmaları kârlılığı sınırlandırmıştır. Bankacılık sektörünün ana para yeterlilik oranları (SYR), düzenleme etkilerinden arındırıldığında dahi yasal sınırların üstünde kalmaya devam etmektedir. Öte taraftan, bankaların yasal sınırların üstünde tuttukları fazla ana para yıl sonuna nazaran artış göstermiştir. Ana para tamponları bankaların beklenmeyen kayıpları karşılayabilmesi ve stres dönemlerinde ekonominin gerekseme duyduğu finansmanın sürdürülmesi açısından ehemmiyet arz etmektedir.”
