Emtia piyasası sert dalgalanmaların olduğu bir yılı geride bıraktı – Son Dakika Ekonomi Haberleri

Rusya Ukrayna savaşı ve yükselen enerji fiyatlarının etkisiyle bilhassa 2022’nin ilk çeyreğinde emtia fiyatlarında üstün dereceli üzerine üstün dereceli kırıldı.

Bunun en mühim sebeplerinden biri Rusya’nın enerji, ziraat emtiaları ve metallerin üretiminde önde gelen ülkeler içinde yer alması olurken, yükselen enerji maliyetleri ve Rusya’ya uygulanan yaptırımlar da bu yükselişlerde mühim rol oynadı.

Ülkelerin endüstri ürünleri, bilhassa besin ihracatına yönelik uygulanan engellemeler ve korumacı politikalar da sert dalgalanmalara niçin oldu.

Emtia piyasasında bir tek jeopolitik riskler ve arza yönelik endişeler etkili olmadı. Emtia piyasasında işlem gören birçok ürün ve vasıta, 2022’de zamanı zirveleri yada 10 senenin zirvelerini görmesine rağmen yılı düşüşle tamamladı.

EMTİALARI BASKILAYAN UNSURLAR

Rusya-Ukrayna savaşındaki şiddetli çatışmalara rağmen Çin’de Covid-19 salgınına yönelik devam eden endişeler, başta ABD Merkez Bankası (Fed) olmak suretiyle merkez bankalarının sıkılaşma politikaları, resesyon endişeleri ve dolara olan talebin artması emtiaları geçen yıl baskıladı.

Jeopolitik riskler ve arza yönelik sıkıntılar emtia fiyatlarını yukarı, Covid-19 salgını, bankaların sıkı para politikalarına başlaması ve küresel ekonomideki durgunluk endişeleri de tutarları aşağı çekti.

Emtia piyasasındaki oynaklıkla birlikte fiyatlamaların zorlaşması ekonomik aktiviteye ilişkin endişeleri bununla beraber getirdi.

ABD ekonomisi için resesyon riski bu yıl güçlenirken, son 40 senenin en yüksek enflasyonuyla savaşım için agresifleşen para politikasının ülkeyi resesyona sokacağına ilişkin endişeler de tırmandı.

Yüksek enflasyon karşısında önde gelen merkez bankalarının, ülkelerin resesyona girmesi olasılığına rağmen ne gerekiyorsa yapılacağına yönelik tutumu da emtia piyasasındaki iştahı törpüledi.

Rusya ile yaşanmış olan doğalgaz krizi de bilhassa ülkeleri resesyonla karşı karşıya getirdi.

KÜRESEL EKONOMİYE İLİŞKİN ANA GÖSTERGE BAKIR VE PAMUK

Emtia piyasasında 2022’de ürün bazlı ayrışmalar dikkati çekti. Bilhassa metal tarafında bakır, ziraat tarafında ise pamuk, küresel ekonomiye ilişkin ana gösterge niteliği taşıyan iki emtia oldu.

Jeopolitik riskler ve arz sıkıntılarının emtia fiyatlarını yükselttiği bazı dönemlerde resesyon endişelerinden dolayı bakır ve pamukta düşüşler yaşandı.

Ayrıca, bakır üretiminde önde gelen ülkeler içinde yer edinen Peru’da yerli halkın Las Bambas madenine karşı yapmış olduğu protestoların bakır fiyatlarını yukarı yönlü etkilediği dönemler oldu.

Kıymetli metallere bakıldığında, bilhassa Fed’in politikaları altın ve paladyumu baskıladı, gümüş ve platinde ise yükselişler görüldü.

Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla zamanı zirvesini gören paladyumun 2022’yi düşüşle kapatması emtia piyasasındaki fiyatlamalarda iyi mi bir belirsizliğin bulunduğunu ortaya koyarken, paladyumdaki düşüşün nedenlerinde biri de fiyatların yükselmesiyle otomotiv üreticilerinin platine yönelmesi oldu.

Söz mevzusu dalgalanmadan en fazla nikel etkilendi. Tedarik sıkıntılarının yanı sıra spekülatif işlemlerin de güçlenmesiyle Londra Metal Borsası’nda (LME) yüzde 100’den fazla artarak 100 bin dolar seviyelerini kontrol eden nikelin işlem sırası 8 Mart’ta durdu.

LME’nin bu müdahalesinden sonrasında nikelde yıl süresince sert hareketler görüldü. Nikel fiyatlarındaki sert yükselişlerle elektrikli vasıta üreten firmalar, maliyetlerini azaltmak için çareler aramaya başladı.

DALGALANMALARA SEBEP OLAN FAKTÖRLERİN ETKİSİ SÜRÜYOR

Fed Başkanı Jerome Powell’ın iyimser söylemleri ve Çin’in Covid-19 politikasına ilişkin yumuşamaya gidebileceğine dair haber akışıyla emtia piyasasında senenin son dönemlerinde rahatlama görülse de söz mevzusu dalgalanmalar devam etti.

Dalgalanmalara yol açan faktörler tesirini sürdürüyor. Fed’in arkasından Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve İngiltere Merkez Bankası’nın (BoE) sıkılaşma hızını azaltmasına rağmen “şahin” duruşunu sürdürmesi, emtia piyasasındaki sert dalgalanmaların devam etmesine niçin oldu.

Geçen yıl kıymetli metallerde karışık bir seyir seyredildi. 2.070,40 dolarla Ağustos 2020’den bu yana en yüksek seviyeyi gören altının onsu, ondan sonra düşüşe geçerek yılı yüzde 0,3 düşüşle tamamladı. 2021’de 3.435,50 dolarla zamanı zirvesini gören paladyum ise yüzde 5,9 geriledi.

Geçen yıl gümüş yüzde 2,9 ve platin yüzde 11 kıymet kazanmıştır.

Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla “güvenli liman” olarak yükselen altın, merkez bankalarının faiz artırımlarının devam edeceğine dair söylemlerle geriledi.

Savaşın niçin olduğu küresel tedarik zincirindeki bozulma sonucu yarı iletken çip üretiminde mühim yeri olan ve küresel çapta yüzde 40’ı Rusya’da bulunan paladyumda; ilkin sert, ondan sonra ise aşağı yönlü bir seyir seyredildi.

Analistler, paladyumun zamanı zirveyi görmesinden dolayı talebin azaldığını ve küresel endüstride daha ucuz olan emtialara yönelme bulunduğunu söylemiş oldu.

Yenilenebilir enerjiye talebin artmasıyla gümüş tutarları terfi etti. Gümüş, bilhassa güneş panellerinin yapımında mühim bir yere haiz bulunuyor.

METALLERDE DE NEGATİF SEYİR 

Geçen yıl metallere de negatif bir seyir hakim oldu. 4,9059 dolarla zamanı zirveyi gören bakırın libresi, yüzde 14,3 azalış kaydetti.

Tezgah üstü piyasada alüminyum yüzde 8 ve çinko yüzde 15,5 kıymet kaybederken, kurşun yüzde 1,3 ve nikel yüzde 45 arttı.

Rusya, küresel metal tedarikinde mühim bir role haiz. Jeopolitik risklerle tedarikte yaşanmış olan problemler sonucu metallerde sorun yaşanmasına rağmen küresel ekonomik aktiviteye yönelik endişeler daha ağır bastı.

Analistler, Avrupa’da izabe tesislerinin kapanması ya da üretime ara vermesi sonucu arza yönelik sıkıntıların ortaya çıkmasına rağmen bu tesislerin üretiminin sekteye uğramasıyla talep tarafının da negatif etkilendiğini söylemiş oldu.

ENERJİ EMTİALARINDA SERT YÜKSELİŞLER GÖRÜLDÜ

Enerji emtialarında geçen yıl sert yükselişler görüldü. Enerji tarafında tedarik ve arza yönelik sıkıntılar tesirini yitirmedi.

Rusya-Ukrayna savaşının piyasalarda oluşturduğu arz endişeleriyle 7 Mart’ta 139 dolar seviyesini aşan Brent petrolün varil fiyatı, piyasalarda küresel resesyon endişelerinin güçlenmesi ve talep endişelerinin tekrardan zemin kazanmasıyla yılı 84 dolar seviyesinden tamamladı. Brent petrol, yılı yüzde 8,4 yükselişle tamamladı.

10 doların üstüne çıkarak 14 senenin en yüksek seviyesini gören New York Tecim Borsası’nda işlem gören doğalgaz ise yüzde 20 arttı.

Doğalgaz fiyatlarının yükselmesini etkileyen faktörlerden biri de hava sıcaklıklarının düşeceğine dair öngörüler olarak belirlendi.

ABD’de demir yolu işçilerinin greve gidebileceği endişeleri, Freeport LNG’nin Teksas LNG ihracat tesisindeki sıkıntılar da doğalgazın yükselmesine sebep oldu.

Yıl içinde Gazprom, yapmış olduğu açıklamada, Kanada’da tamire alınan Siemens marka eleştiri bir türbin motorunun Rusya’ya iade edilmesi için lüzumlu evraklarının olmadığını, bu yüzden gaz akışını güvence edemeyeceklerini duyurmuştu.

Gazprom’un rubleyle ödeme sistemine uymadıkları için Bulgaristan ve Polonya’ya doğalgaz sevkiyatını durdurduğuna ilişkin haber akışı da doğalgaz fiyatlarını yukarı yönlü etkiledi.

TARIM EMTİALARINDA ÜRETİME YÖNELİK ENDİŞELER ÖNE ÇIKTI

Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla ziraat emtialarında üretime yönelik endişeler öne çıktı. Ziraat emtialarında yükselişlerin hakim olduğu bir yıl geride kaldı.

Chicago Tecim Borsası’nda işlem gören buğday 13,6350 dolarla zamanı zirveyi, mısır 8,2450 dolarla Ağustos 2012’den bu yana, soya fasulyesi de 17,5925 dolarla Eylül 2012’den bu yana en yüksek seviyeyi görmüş oldu.

Geçen yıl buğday yüzde 2,6, mısır yüzde 14,4, soya fasulyesi yüzde 13,8 ve pirinç yüzde 25,5 artış kaydetti.

Rusya-Ukrayna savaşının tedarik sorunlarını gündeme getirmesi ve yükselen enerji fiyatlarının etkisiyle buğday zamanı zirvesini görürken, Karadeniz bölgesindeki iki büyük buğday ihracatçısı olan Ukrayna ve Rusya’nın harpte olması, buğday ve mısır ihracatının durma noktasına geleceğine dair kaygıları artırdı.

Buğday tutarları, Rusya’nın tahıl anlaşmasına geri dönmesiyle kazançlarının bir kısmını geri vermesine rağmen yılı yükselişle tamamladı.

Ukrayna’da ekim ve hasadın negatif etkilenmesi ile tedarikin durma noktasına gelmesi ve ABD’de yaşanmış olan soğuk hava dalgasının ekim sürecini yavaşlatması da mısır fiyatlarını yukarı yönlü etkiledi.

Gübre fiyatlarının yükselmesi, soya fasulyesi fiyatlarını yukarı yönlü etkiledi.

0,2118 dolarla Şubat 2017’den bu yana en yüksek seviyeyi gören şeker, 2022’de yüzde 6,2 kıymet kazanmıştır. 1,5595 dolarla Mayıs 2011’den bu yana en yüksek seviyeyi gören pamuk ise kazançlarını geri vererek yılı yüzde 25,9 kıymet kaybıyla tamamladı.

2,6045 dolar ile Eylül 2011’den bu yana en yüksek seviyeyi gören kahve, kazançlarını iade etti ve 2022 yılını yüzde 26,1 azalışla tamamladı.

ABD’de ihracatının yükselmesiyle pamuk fiyatlarında zirveler söz mevzusu olmasına rağmen bilhassa küresel ekonomideki resesyon endişeleri pamuk fiyatlarını aşağı yönlü etkiledi.

Bilhassa Çin’de Covid-19 önlemlerinin gevşetilmesi ve Brezilya’da hükümetin değişmesiyle talebin artacağına yönelik endişeler şeker fiyatlarını yükseltti.

Cenup ABD’da yaşanmış olan elverişsiz hava koşulları sebebiyle artan kahve tutarları, ondan sonra üretim fazlası olacağına yönelik beklentilerle geriledi.

Kakao, geçen yıl yüzde 2,9 artış kaydetti. Fildişi Sahili’nde üretime yönelik yaşanmış olan endişeler kakao fiyatlarının yükselmesine niçin oldu.

Ayrıca, hava koşullarından etkilenen ziraat emtialarında değişik dinamikler de söz mevzusu olabiliyor. Mesela, Brezilya’da hükümetin değişmesi şeker fiyatlarını pozitif yönde etkiledi.